πηγη: "ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ" (Μπλογκ στο Ρεμπέτικο φόρουμ) από "tountas priest"
Συχνά στο φόρουμ αλλά και κάθε φορά που αναφερόμαστε γενικά στην ιστορία του ρεμπέτικου, μιλάμε για τους «τεκέδες» όπου «ιερουργούσαν» οι παλιοί ρεμπέτες και άνθισε η ρεμπέτικη μουσική. Η ιστορία των τεκέδων ( ο τεκές, τουρκικά tekke : ισλαμικό μοναστήρι/ καταγώγιο όπου συχνάζουν χασισοπότες) αποπνέει ένα μυστικισμό και μια μυθολογική αύρα γι αυτό και όταν βρέθηκα τους τελευταίους μήνες στον Έβρο (παρά την καλοκαιρινή επίμονη βροχή…) θεώρησα πολύ ενδιαφέρουσα την επίσκεψη σ έναν από τους παλιότερους πραγματικούς τεκέδες, τον Τεκέ του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν (γνωστό και ως ο «Τεκές της Ρούσσας» αλλά και ως ο «Τεκές του Κιζίλ Ντελή»), οποίος βρίσκεται 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ρούσσα, ένα από τα Πομακοχώρια του Νομού Έβρου.
…………………..
{ Οι Πομάκοι οι οποίοι συχνά βρέθηκαν ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες, παραδόσεις και πολιτικές επιλογές και η τύχη τους ήταν συνυφασμένη με τις γενικότερες εξελίξεις στην περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, αποτελούν περίπου το 34% του συνόλου της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Εκτός από την Ελλάδα, Πομάκοι υπάρχουν σήμερα και στη Βουλγαρία, όπου ο αριθμός τους υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 270.000 άτομα, αλλά και στην Τουρκία, περίπου 70.000 άτομα.
Οι Βούλγαροι τους θέλουν Βούλγαρους γιατί η γλώσσα τους σ' ένα μεγάλο μέρος της αποτελείται από βουλγάρικες λέξεις. Οι Τούρκοι τους θέλουν Τούρκους γιατί οι Πομάκοι είναι φανατικοί μουσουλμάνοι. Οι Έλληνες ερευνητές στην πλειονότητα τους διαπιστώνουν ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων Θρακών Αγριάνων που ζώντας απομονωμένοι στα βουνά τους απέφυγαν τις επιμειξίες που έγιναν με τους πληθυσμούς των πεδινών περιοχών. Οι ίδιοι οι Πομάκοι αρνούνται να μπουν στη διαδικασία του οριστικού αυτοπροσδιορισμού και απέναντι στις προσπάθειες ταυτοποίησής τους απαντούν με άρνηση της μισαλλοδοξίας και φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Ο όρος «Πομάκοι», που καταγράφεται για πρώτη φορά από τον Γάλλο περιηγητή Boué σε περιοδεία του στα Βαλκάνια το 1839, αρχίζει να χρησιμοποιείται ευρύτερα στις οθωμανικές πηγές μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-78. Πιο πριν, ευρύτερα διαδεδομένος ήταν ο υποτιμητικός όρος Αχριγιάν αναφορικά με τους εξισλαμισμένους κατοίκους της Ροδόπης. Στην οροσειρά της Ροδόπης πιστεύεται ότι οι Πομάκοι δέχτηκαν τη μωαμεθανική θρησκεία γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα για να ξεφύγουν από τους φόρους που επέβαλλαν οι οθωμανικές αρχές στον χριστιανικό πληθυσμό.
Το 1919 διενεργήθηκε στον Εχίνο δημοψήφισμα, με το οποίο οι Πομάκοι ζήτησαν να ενωθεί η περιοχή τους με την Ελλάδα. Το 1923 υπογράφηκε στη Λωζάνη η Σύμβαση περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από την οποία εξαιρέθηκαν όλοι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Για τους μουσουλμάνους που απέμειναν στη Θράκη, η Συνθήκη της Λωζάνης προέβλεπε σχολική εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα, κάτι που στην πράξη δεν εφαρμόστηκε για τους Πομάκους και τους Ρομά και ίσχυσε μόνο για τους τουρκόφωνους.
Το 1936 η μεταξική δικτατορία δημιούργησε τις Επιτηρούμενες Ζώνες, από την ορεινή Θράκη ώς την Ηπειρο. Οι κύριες περιοχές κατοικίας των Πομάκων έγιναν απαγορευμένες και ελεγχόμενες με μπάρες. Για την είσοδο στις περιοχές αυτές χρειαζόταν ειδική άδεια εισόδου από την Αστυνομία. Οι Επιτηρούμενες Ζώνες ατόνησαν, για να καταργηθούν από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Γεράσιμο Αρσένη στις 17/11/1995 (!).
Οι Πομάκοι μιλούν ένα παλαιοσλαβονικό ιδίωμα που έχει αρκετές ομοιότητες με τις άλλες νοτιοσλαβικές γλώσσες. Η γλώσσα αυτή δεν υπήρχε σε γραπτή μορφή μέχρι το 1995 και εξακολουθεί και σήμερα να μεταδίδεται μόνον προφορικά.
Το 1954 τέθηκε σε ισχύ ο νόμος «Περί τουρκικής μειονότητος Θράκης», με τον οποίο η ελληνική διοίκηση επέβαλε την ονομασία «τουρκικός», καταργώντας την ονομασία «μουσουλμανικός» που αναγνωρίζει η Συνθήκη της Λωζάνης. Με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1951 εισήχθη στα μειονοτικά σχολεία και άρχισε να ακολουθείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού υπουργείου Παιδείας. Επίσης αυξήθηκε ο αριθμός των μετακλητών δασκάλων από την Τουρκία, γεγονός που αποτέλεσε την αφετηρία για τον εκτουρκισμό των Πομάκων. Για χάρη της συνοχής του ΝΑΤΟ και του καλού κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέβλεπαν παράτυπες κινήσεις του τουρκικού προξενείου, ενώ ενώπιον του κινδύνου του βουλγαρικού κομμουνισμού οι Πομάκοι αφέθηκαν ουσιαστικά στα χέρια της τουρκικής προπαγάνδας.
Ο πλήρης εκτουρκισμός της μειονοτικής εκπαίδευσης συντελέστηκε με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1968. Μέσα από τη μειονοτική εκπαίδευση οι Πομάκοι μαθητές γκετοποιούνται και αναγκάζονται να διδάσκονται -πλην της ελληνικής- την τουρκική γλώσσα, ενώ η μητρική τους γλώσσα αγνοείται παντελώς (κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάνης). Αυτή η θεσμοθετημένη τριγλωσσία ισοδυναμεί με παραποίηση της ταυτότητας των Πομάκων, που γίνεται μέσα από το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας.)
Οι περισσότεροι Πομάκοι του Εβρου δεν είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, αλλά μπεκτασήδες - αλεβίτες. Οι μπεκτασήδες ξεκίνησαν ως ένα μουσουλμανικό μοναχικό τάγμα με ιδρυτή τον Χατζή Μπεκτάς Βελή (περίπου 1209 -1271) από την Περσία. Ονομάζονται και Κιζιλμπάσηδες.
(Πάντως αν οι Πομάκοι αποτελούν ακόμα αίνιγμα για την ιστορία, οι Κιζιλμπάσηδες
( Qizilbāš = Ερυθροκέφαλοι), είναι ένα μεγάλο μυστήριο. Και πρώτα το όνομα τους. Γιατί ονομάστηκαν Ερυθροκέφαλοι; Κάποιες θεωρίες τους θέλουν να προέρχονται από τους Ερυθίνους, αρχαία φυλή της Μικράς Ασίας, που έγιναν αιρετικοί μετά τον εκχριστιανισμό τους με την επωνυμία Παυλικιανοί και πολλοί απ' αυτούς μεταφέρθηκαν κατά καιρούς από τους Βυζαντινούς στο χώρο της Θράκης, όπου αργότερα εξισλαμίστηκαν βιαίως ή κατ άλλους από τους κατοίκους της περιοχής Σεβάστειας (οι οποίοι ασπάστηκαν την αίρεση του παυλικιανισμού) τους οποίους οι Τούρκοι που δεν τους θεωρούσαν μουσουλμάνους, τους ανάγκαζαν να φορούν κόκκινο σκούφο για να ξεχωρίζουν, κάποιοι άλλοι από τον Ερυθροπόταμο, παραπόταμο του Έβρου ή από το κόκκινο τουρμπάνι που φορούσε ο χαλίφης κλπ ).
Το εορτολόγιο τους έχει αρκετές ομοιότητες με αυτό του παλαιοχριστιανικού και οι τελετές τους με αντίστοιχες ορφικές. Στο πέρασμα των χρόνων έχουν αναγκαστεί πολλές φορές να εκπατριστούν και έχουν επηρεαστεί σημαντικά από τους λαούς που ήρθαν σε επαφή).
Είναι πιθανόν να επέλεξαν την ανεκτική σιϊτική μουσουλμανική αίρεση των Αλεβιδών μπεκτασήδων, έτσι ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τα ήθη και τα έθιμα τους.
Tο τυπικό της λατρευτικής ζωής των μπεκτασήδων καθιερώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Μπαλήμ Σουλτάν, ηγούμενο του μοναστηριού της Ρούσσας.
Στην Αλβανία υπάρχουν σήμερα περίπου 100 μπεκτασίδικοι τεκέδες, ενώ το 45% του πληθυσμού της χώρας είναι μπεκτασήδες. Αντίθετα, στην Τουρκία μπήκε λουκέτο στους τεκέδες μετά την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο θρησκευτικός ηγέτης των μπεκτασήδων Σαλή Νιγιαζή Ντεντέ μπαμπά μετανάστευσε στην Αλβανία.}
…………………
Συγχωρέστε με για την μακρά παραπομπή περί Πομάκων (κυρίως από το περιοδικό PASSPORT), αλλά καθημερινά διαπιστώνω ότι ελάχιστοι έλληνες εκτός Θράκης γνωρίζουν οτιδήποτε σχετικά με τους συμπατριώτες μας που ανήκουν στη μειονότητα των Πομάκων.
Οι Πομάκοι που συνάντησα στην γραφική Ρούσσα ήταν στην πλειοψηφία τους ξανθοί με γαλανά μάτια και οι γυναίκες ιδιαίτερα φιλικές, παρά το πρόβλημα της γλώσσας, αφού οι περισσότερες μιλούν ελάχιστα έως καθόλου την ελληνική! Αθάνατο και κατάπτυστο ελληνικό κράτος, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση…
Για να γυρίσουμε λοιπόν στον τεκέ μας, πρόκειται για ένα χώρο θρησκευτικής συνάθροισης Μπεκτασίδων το δεύτερο σε σημασία ιερό του τάγματος ανά τον κόσμο, που ιδρύθηκε από τον δερβίση Σεγγήτ Αλή Σουλτάν περί το 1400-1403 μ.Χ., όταν ο Σουλτάνος Γιλντιρήμ Μπεγιαζήτ Χαν (Βαγιαζήτ Α') παραχώρησε με φιρμάνι τον συγκεκριμένο χώρο.
Κατά την παράδοση των Ερυθροκέφαλων, στο σημείο αυτό οδηγήθηκε από το θεό ο αναμμένος δαυλός που εκσφενδόνισε ο ιδρυτής του μοναστηριού Κιζήλ-Ντελή από το ύψωμα Χίλγια, υποδεικνύοντας το χώρο της μονής.
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Τεκές χρησιμοποιούνταν από τους Τούρκους μετανάστες ως προσωρινός τόπος συγκέντρωσης και στέγασης πριν αποσταλούν σε άλλα μέρη. Γενικά οι Τεκέδες από τα τέλη του 14ου αιώνα στην περιοχή του Έβρου έλεγχαν και φρουρούσαν τις οδικές αρτηρίες αλλά και απολάμβαναν φορολογικές ελαφρύνσεις. Ο Τεκές του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν φύλαγε το ορεινό πέρασμα από την Ροδόπη προς το Σουφλί και το Διδυμότειχο.
Ο περίβολος του τεκέ με τις μουριές, το ιερό φυτό του Μπεκτασικού Τάγματος, περιλαμβάνει τα εξής κτήρια: το μαυσωλείο, το Τζεμεβή (τόπο προσευχής), το Ασεβή (το μαγειρείο), το Μεκτέπ (το σχολείο), το Κονούκεβη (τον ξενώνα), τον Τσεσμέ (την βρύση), το Πασά Κονακλαρή (αρχοντικά κονάκια), το Μεζαρλήκ (νεκροταφείο) και ένα ερείπιο που θεωρείται ότι είναι το Τζαμί.
Παλιότερα, οι επισκέπτες και οι φίλοι του Τάγματος των Μπεκτασήδων ήταν πολυπληθείς γι αυτό και υπήρχαν περισσότεροι χώροι φιλοξενίας. Όμως, με ευκολία διαπιστώνει ο επισκέπτης ότι κανένα από τα κτίρια της μονής δεν εμφανίζεται στην αρχική του μορφή, μη εξαιρουμένου και του κτιρίου με τον τάφο του Κιζήλ-Ντελή. Άλλωστε, σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι καταστράφηκε το 1826 με 1839, κατά την διάλυση των Μπεκτασικών Ταγμάτων από το σουλτάνο Μαχμούτ Β’, για να ξανακτιστεί κατά τα τέλη του 19ου αϊ. Με την παλινόρθωση του Μπεκτασισμού το 1839, διενεργήθηκαν εκτεταμένες και σε ορισμένες περιπτώσεις ριζικές ανακαινίσεις στα κτίρια της μονής, ανάλογα με τις καταστροφές που είχε υποστεί το καθένα απ’ αυτά, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να ανακτήσει την προηγούμενη αίγλη του.
Από πηγές της εποχής, πληροφορούμαστε ότι στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού, οι χριστιανοί, που ήταν εγκατεστημένοι στις περιοχές αυτές, αποτελούσαν φόρου υποτελείς στην οικογένεια των απογόνων του Κιζήλ Ντελή, η οποία ωστόσο ήταν υποχρεωμένη να παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στους επισκέπτες του μοναστηριού και των άλλων τεκέδων που βρίσκονταν στην επικυριαρχία της.
Με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το 1920 το μπεκτασικό μοναστήρι περιέπεσε σε αφάνεια, αφού η λειτουργία του συνέχισε να εξυπηρετεί τις θρησκευτικές ανάγκες μόνο ενός περιορισμένου σε αριθμό μπεκτασικού ποιμνίου στη Δυτική Θράκη. Με την κατάργηση δε του Μπεκτασικού Τάγματος στη Νέα Τουρκική Δημοκρατία το 1925, το μοναστήρι της Ρούσας αποτελούσε ένα από τα ελάχιστα εν ενεργεία (αν και με πάμπολλες δυσκολίες) θρησκευτικά κέντρα μπεκτασικών τελετουργιών.
Σήμερα, υφίσταται εκτεταμένη εκστρατεία δυσφήμησης από τους ορθόδοξους σουνίτες Μουσουλμάνους που συνοδεύεται και από προσπάθεια εκσουνιτισμού της μονής (φυσικά το Τουρκικό Προξενείο έσπευσε να την οικειοποιηθεί…). Από το 2002 ο χώρος διοικείται - συντηρείται από τη "Διοικητική Επιτροπή Προστασίας Βακουφίου του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν" και μια φορά το χρόνο μαζεύονται επισκέπτες προσκυνητές και γίνεται μεγάλη γιορτή. Δυστυχώς ο φύλακας του τεκέ έλειπε κατά την επίσκεψή μας και δεν μπορέσαμε να μπούμε μέσα και να πάρουμε περισσότερες πληροφορίες για τη σημερινή κατάσταση του τεκέ, ούτε μάθαμε πότε γίνεται αυτή η γιορτή.
Όπως μας είπε ο συμπαθέστατος ιδιοκτήτης του ξενώνα –ταβέρνας στο Μ. Δέρειο, όπου σταματήσαμε για φαγητό κατά την επιστροφή μας στην Αλεξανδρούπολη (ο καλύτερος καβουρμάς με αυγά που έχω φάει…), την επόμενη φορά που θα πάμε θα του τηλεφωνήσει από πριν ώστε να μας ξεναγήσει…
Αξίζει επίσης να επισκεφθεί κανείς στην περιοχή της Ρούσσας το μεγαλιθικό τάφο (dolmen) της πρώιμης εποχής του σιδήρου 900-800 πΧ, κατασκευασμένο από τέσσερις τεράστιες πλάκες από ασβεστόλιθο και το χαρακτηριστικό άνοιγμα στη μια στενή πλευρά του (η πέμπτη που χρησίμευε σαν σκέπαστρο σήμερα δεν σώζεται).
Στους τάφους αυτούς τοποθετούσαν μεγάλα αγγεία που περιείχαν την τέφρα του νεκρού ή απευθείας τα υπολείμματα της καύσης μαζί με τα κτερίσματα.
Στην ίδια περιοχή υπάρχουν μεγάλοι βράχοι με χαραγμένα πάνω τους διάφορα γραμμικά σχέδια. Αν παρατηρήσουμε τους βράχους θα διακρίνουμε ανθρώπινες μορφές ερπετά πουλιά και πολλά άλλα σχέδια. Χρονολογικά τοποθετούνται το 1100-900 π.X. (ύστερη εποχή του χαλκού- πρώιμη εποχή σιδήρου).
Πηγές:
Περιοδικό PASSPORT
WIKIPEDIA
Διάφορα σχετικά Sites και BLOGS της περιοχής
Συχνά στο φόρουμ αλλά και κάθε φορά που αναφερόμαστε γενικά στην ιστορία του ρεμπέτικου, μιλάμε για τους «τεκέδες» όπου «ιερουργούσαν» οι παλιοί ρεμπέτες και άνθισε η ρεμπέτικη μουσική. Η ιστορία των τεκέδων ( ο τεκές, τουρκικά tekke : ισλαμικό μοναστήρι/ καταγώγιο όπου συχνάζουν χασισοπότες) αποπνέει ένα μυστικισμό και μια μυθολογική αύρα γι αυτό και όταν βρέθηκα τους τελευταίους μήνες στον Έβρο (παρά την καλοκαιρινή επίμονη βροχή…) θεώρησα πολύ ενδιαφέρουσα την επίσκεψη σ έναν από τους παλιότερους πραγματικούς τεκέδες, τον Τεκέ του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν (γνωστό και ως ο «Τεκές της Ρούσσας» αλλά και ως ο «Τεκές του Κιζίλ Ντελή»), οποίος βρίσκεται 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ρούσσα, ένα από τα Πομακοχώρια του Νομού Έβρου.
…………………..
{ Οι Πομάκοι οι οποίοι συχνά βρέθηκαν ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες, παραδόσεις και πολιτικές επιλογές και η τύχη τους ήταν συνυφασμένη με τις γενικότερες εξελίξεις στην περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, αποτελούν περίπου το 34% του συνόλου της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Εκτός από την Ελλάδα, Πομάκοι υπάρχουν σήμερα και στη Βουλγαρία, όπου ο αριθμός τους υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 270.000 άτομα, αλλά και στην Τουρκία, περίπου 70.000 άτομα.
Οι Βούλγαροι τους θέλουν Βούλγαρους γιατί η γλώσσα τους σ' ένα μεγάλο μέρος της αποτελείται από βουλγάρικες λέξεις. Οι Τούρκοι τους θέλουν Τούρκους γιατί οι Πομάκοι είναι φανατικοί μουσουλμάνοι. Οι Έλληνες ερευνητές στην πλειονότητα τους διαπιστώνουν ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων Θρακών Αγριάνων που ζώντας απομονωμένοι στα βουνά τους απέφυγαν τις επιμειξίες που έγιναν με τους πληθυσμούς των πεδινών περιοχών. Οι ίδιοι οι Πομάκοι αρνούνται να μπουν στη διαδικασία του οριστικού αυτοπροσδιορισμού και απέναντι στις προσπάθειες ταυτοποίησής τους απαντούν με άρνηση της μισαλλοδοξίας και φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Ο όρος «Πομάκοι», που καταγράφεται για πρώτη φορά από τον Γάλλο περιηγητή Boué σε περιοδεία του στα Βαλκάνια το 1839, αρχίζει να χρησιμοποιείται ευρύτερα στις οθωμανικές πηγές μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-78. Πιο πριν, ευρύτερα διαδεδομένος ήταν ο υποτιμητικός όρος Αχριγιάν αναφορικά με τους εξισλαμισμένους κατοίκους της Ροδόπης. Στην οροσειρά της Ροδόπης πιστεύεται ότι οι Πομάκοι δέχτηκαν τη μωαμεθανική θρησκεία γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα για να ξεφύγουν από τους φόρους που επέβαλλαν οι οθωμανικές αρχές στον χριστιανικό πληθυσμό.
Το 1919 διενεργήθηκε στον Εχίνο δημοψήφισμα, με το οποίο οι Πομάκοι ζήτησαν να ενωθεί η περιοχή τους με την Ελλάδα. Το 1923 υπογράφηκε στη Λωζάνη η Σύμβαση περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από την οποία εξαιρέθηκαν όλοι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Για τους μουσουλμάνους που απέμειναν στη Θράκη, η Συνθήκη της Λωζάνης προέβλεπε σχολική εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα, κάτι που στην πράξη δεν εφαρμόστηκε για τους Πομάκους και τους Ρομά και ίσχυσε μόνο για τους τουρκόφωνους.
Το 1936 η μεταξική δικτατορία δημιούργησε τις Επιτηρούμενες Ζώνες, από την ορεινή Θράκη ώς την Ηπειρο. Οι κύριες περιοχές κατοικίας των Πομάκων έγιναν απαγορευμένες και ελεγχόμενες με μπάρες. Για την είσοδο στις περιοχές αυτές χρειαζόταν ειδική άδεια εισόδου από την Αστυνομία. Οι Επιτηρούμενες Ζώνες ατόνησαν, για να καταργηθούν από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Γεράσιμο Αρσένη στις 17/11/1995 (!).
Οι Πομάκοι μιλούν ένα παλαιοσλαβονικό ιδίωμα που έχει αρκετές ομοιότητες με τις άλλες νοτιοσλαβικές γλώσσες. Η γλώσσα αυτή δεν υπήρχε σε γραπτή μορφή μέχρι το 1995 και εξακολουθεί και σήμερα να μεταδίδεται μόνον προφορικά.
Το 1954 τέθηκε σε ισχύ ο νόμος «Περί τουρκικής μειονότητος Θράκης», με τον οποίο η ελληνική διοίκηση επέβαλε την ονομασία «τουρκικός», καταργώντας την ονομασία «μουσουλμανικός» που αναγνωρίζει η Συνθήκη της Λωζάνης. Με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1951 εισήχθη στα μειονοτικά σχολεία και άρχισε να ακολουθείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού υπουργείου Παιδείας. Επίσης αυξήθηκε ο αριθμός των μετακλητών δασκάλων από την Τουρκία, γεγονός που αποτέλεσε την αφετηρία για τον εκτουρκισμό των Πομάκων. Για χάρη της συνοχής του ΝΑΤΟ και του καλού κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέβλεπαν παράτυπες κινήσεις του τουρκικού προξενείου, ενώ ενώπιον του κινδύνου του βουλγαρικού κομμουνισμού οι Πομάκοι αφέθηκαν ουσιαστικά στα χέρια της τουρκικής προπαγάνδας.
Ο πλήρης εκτουρκισμός της μειονοτικής εκπαίδευσης συντελέστηκε με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1968. Μέσα από τη μειονοτική εκπαίδευση οι Πομάκοι μαθητές γκετοποιούνται και αναγκάζονται να διδάσκονται -πλην της ελληνικής- την τουρκική γλώσσα, ενώ η μητρική τους γλώσσα αγνοείται παντελώς (κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάνης). Αυτή η θεσμοθετημένη τριγλωσσία ισοδυναμεί με παραποίηση της ταυτότητας των Πομάκων, που γίνεται μέσα από το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας.)
Οι περισσότεροι Πομάκοι του Εβρου δεν είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, αλλά μπεκτασήδες - αλεβίτες. Οι μπεκτασήδες ξεκίνησαν ως ένα μουσουλμανικό μοναχικό τάγμα με ιδρυτή τον Χατζή Μπεκτάς Βελή (περίπου 1209 -1271) από την Περσία. Ονομάζονται και Κιζιλμπάσηδες.
(Πάντως αν οι Πομάκοι αποτελούν ακόμα αίνιγμα για την ιστορία, οι Κιζιλμπάσηδες
( Qizilbāš = Ερυθροκέφαλοι), είναι ένα μεγάλο μυστήριο. Και πρώτα το όνομα τους. Γιατί ονομάστηκαν Ερυθροκέφαλοι; Κάποιες θεωρίες τους θέλουν να προέρχονται από τους Ερυθίνους, αρχαία φυλή της Μικράς Ασίας, που έγιναν αιρετικοί μετά τον εκχριστιανισμό τους με την επωνυμία Παυλικιανοί και πολλοί απ' αυτούς μεταφέρθηκαν κατά καιρούς από τους Βυζαντινούς στο χώρο της Θράκης, όπου αργότερα εξισλαμίστηκαν βιαίως ή κατ άλλους από τους κατοίκους της περιοχής Σεβάστειας (οι οποίοι ασπάστηκαν την αίρεση του παυλικιανισμού) τους οποίους οι Τούρκοι που δεν τους θεωρούσαν μουσουλμάνους, τους ανάγκαζαν να φορούν κόκκινο σκούφο για να ξεχωρίζουν, κάποιοι άλλοι από τον Ερυθροπόταμο, παραπόταμο του Έβρου ή από το κόκκινο τουρμπάνι που φορούσε ο χαλίφης κλπ ).
Το εορτολόγιο τους έχει αρκετές ομοιότητες με αυτό του παλαιοχριστιανικού και οι τελετές τους με αντίστοιχες ορφικές. Στο πέρασμα των χρόνων έχουν αναγκαστεί πολλές φορές να εκπατριστούν και έχουν επηρεαστεί σημαντικά από τους λαούς που ήρθαν σε επαφή).
Είναι πιθανόν να επέλεξαν την ανεκτική σιϊτική μουσουλμανική αίρεση των Αλεβιδών μπεκτασήδων, έτσι ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τα ήθη και τα έθιμα τους.
Tο τυπικό της λατρευτικής ζωής των μπεκτασήδων καθιερώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Μπαλήμ Σουλτάν, ηγούμενο του μοναστηριού της Ρούσσας.
Στην Αλβανία υπάρχουν σήμερα περίπου 100 μπεκτασίδικοι τεκέδες, ενώ το 45% του πληθυσμού της χώρας είναι μπεκτασήδες. Αντίθετα, στην Τουρκία μπήκε λουκέτο στους τεκέδες μετά την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο θρησκευτικός ηγέτης των μπεκτασήδων Σαλή Νιγιαζή Ντεντέ μπαμπά μετανάστευσε στην Αλβανία.}
…………………
Συγχωρέστε με για την μακρά παραπομπή περί Πομάκων (κυρίως από το περιοδικό PASSPORT), αλλά καθημερινά διαπιστώνω ότι ελάχιστοι έλληνες εκτός Θράκης γνωρίζουν οτιδήποτε σχετικά με τους συμπατριώτες μας που ανήκουν στη μειονότητα των Πομάκων.
Οι Πομάκοι που συνάντησα στην γραφική Ρούσσα ήταν στην πλειοψηφία τους ξανθοί με γαλανά μάτια και οι γυναίκες ιδιαίτερα φιλικές, παρά το πρόβλημα της γλώσσας, αφού οι περισσότερες μιλούν ελάχιστα έως καθόλου την ελληνική! Αθάνατο και κατάπτυστο ελληνικό κράτος, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση…
Για να γυρίσουμε λοιπόν στον τεκέ μας, πρόκειται για ένα χώρο θρησκευτικής συνάθροισης Μπεκτασίδων το δεύτερο σε σημασία ιερό του τάγματος ανά τον κόσμο, που ιδρύθηκε από τον δερβίση Σεγγήτ Αλή Σουλτάν περί το 1400-1403 μ.Χ., όταν ο Σουλτάνος Γιλντιρήμ Μπεγιαζήτ Χαν (Βαγιαζήτ Α') παραχώρησε με φιρμάνι τον συγκεκριμένο χώρο.
Κατά την παράδοση των Ερυθροκέφαλων, στο σημείο αυτό οδηγήθηκε από το θεό ο αναμμένος δαυλός που εκσφενδόνισε ο ιδρυτής του μοναστηριού Κιζήλ-Ντελή από το ύψωμα Χίλγια, υποδεικνύοντας το χώρο της μονής.
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Τεκές χρησιμοποιούνταν από τους Τούρκους μετανάστες ως προσωρινός τόπος συγκέντρωσης και στέγασης πριν αποσταλούν σε άλλα μέρη. Γενικά οι Τεκέδες από τα τέλη του 14ου αιώνα στην περιοχή του Έβρου έλεγχαν και φρουρούσαν τις οδικές αρτηρίες αλλά και απολάμβαναν φορολογικές ελαφρύνσεις. Ο Τεκές του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν φύλαγε το ορεινό πέρασμα από την Ροδόπη προς το Σουφλί και το Διδυμότειχο.
Ο περίβολος του τεκέ με τις μουριές, το ιερό φυτό του Μπεκτασικού Τάγματος, περιλαμβάνει τα εξής κτήρια: το μαυσωλείο, το Τζεμεβή (τόπο προσευχής), το Ασεβή (το μαγειρείο), το Μεκτέπ (το σχολείο), το Κονούκεβη (τον ξενώνα), τον Τσεσμέ (την βρύση), το Πασά Κονακλαρή (αρχοντικά κονάκια), το Μεζαρλήκ (νεκροταφείο) και ένα ερείπιο που θεωρείται ότι είναι το Τζαμί.
Παλιότερα, οι επισκέπτες και οι φίλοι του Τάγματος των Μπεκτασήδων ήταν πολυπληθείς γι αυτό και υπήρχαν περισσότεροι χώροι φιλοξενίας. Όμως, με ευκολία διαπιστώνει ο επισκέπτης ότι κανένα από τα κτίρια της μονής δεν εμφανίζεται στην αρχική του μορφή, μη εξαιρουμένου και του κτιρίου με τον τάφο του Κιζήλ-Ντελή. Άλλωστε, σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι καταστράφηκε το 1826 με 1839, κατά την διάλυση των Μπεκτασικών Ταγμάτων από το σουλτάνο Μαχμούτ Β’, για να ξανακτιστεί κατά τα τέλη του 19ου αϊ. Με την παλινόρθωση του Μπεκτασισμού το 1839, διενεργήθηκαν εκτεταμένες και σε ορισμένες περιπτώσεις ριζικές ανακαινίσεις στα κτίρια της μονής, ανάλογα με τις καταστροφές που είχε υποστεί το καθένα απ’ αυτά, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να ανακτήσει την προηγούμενη αίγλη του.
Από πηγές της εποχής, πληροφορούμαστε ότι στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού, οι χριστιανοί, που ήταν εγκατεστημένοι στις περιοχές αυτές, αποτελούσαν φόρου υποτελείς στην οικογένεια των απογόνων του Κιζήλ Ντελή, η οποία ωστόσο ήταν υποχρεωμένη να παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στους επισκέπτες του μοναστηριού και των άλλων τεκέδων που βρίσκονταν στην επικυριαρχία της.
Με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το 1920 το μπεκτασικό μοναστήρι περιέπεσε σε αφάνεια, αφού η λειτουργία του συνέχισε να εξυπηρετεί τις θρησκευτικές ανάγκες μόνο ενός περιορισμένου σε αριθμό μπεκτασικού ποιμνίου στη Δυτική Θράκη. Με την κατάργηση δε του Μπεκτασικού Τάγματος στη Νέα Τουρκική Δημοκρατία το 1925, το μοναστήρι της Ρούσας αποτελούσε ένα από τα ελάχιστα εν ενεργεία (αν και με πάμπολλες δυσκολίες) θρησκευτικά κέντρα μπεκτασικών τελετουργιών.
Σήμερα, υφίσταται εκτεταμένη εκστρατεία δυσφήμησης από τους ορθόδοξους σουνίτες Μουσουλμάνους που συνοδεύεται και από προσπάθεια εκσουνιτισμού της μονής (φυσικά το Τουρκικό Προξενείο έσπευσε να την οικειοποιηθεί…). Από το 2002 ο χώρος διοικείται - συντηρείται από τη "Διοικητική Επιτροπή Προστασίας Βακουφίου του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν" και μια φορά το χρόνο μαζεύονται επισκέπτες προσκυνητές και γίνεται μεγάλη γιορτή. Δυστυχώς ο φύλακας του τεκέ έλειπε κατά την επίσκεψή μας και δεν μπορέσαμε να μπούμε μέσα και να πάρουμε περισσότερες πληροφορίες για τη σημερινή κατάσταση του τεκέ, ούτε μάθαμε πότε γίνεται αυτή η γιορτή.
Όπως μας είπε ο συμπαθέστατος ιδιοκτήτης του ξενώνα –ταβέρνας στο Μ. Δέρειο, όπου σταματήσαμε για φαγητό κατά την επιστροφή μας στην Αλεξανδρούπολη (ο καλύτερος καβουρμάς με αυγά που έχω φάει…), την επόμενη φορά που θα πάμε θα του τηλεφωνήσει από πριν ώστε να μας ξεναγήσει…
Αξίζει επίσης να επισκεφθεί κανείς στην περιοχή της Ρούσσας το μεγαλιθικό τάφο (dolmen) της πρώιμης εποχής του σιδήρου 900-800 πΧ, κατασκευασμένο από τέσσερις τεράστιες πλάκες από ασβεστόλιθο και το χαρακτηριστικό άνοιγμα στη μια στενή πλευρά του (η πέμπτη που χρησίμευε σαν σκέπαστρο σήμερα δεν σώζεται).
Στους τάφους αυτούς τοποθετούσαν μεγάλα αγγεία που περιείχαν την τέφρα του νεκρού ή απευθείας τα υπολείμματα της καύσης μαζί με τα κτερίσματα.
Στην ίδια περιοχή υπάρχουν μεγάλοι βράχοι με χαραγμένα πάνω τους διάφορα γραμμικά σχέδια. Αν παρατηρήσουμε τους βράχους θα διακρίνουμε ανθρώπινες μορφές ερπετά πουλιά και πολλά άλλα σχέδια. Χρονολογικά τοποθετούνται το 1100-900 π.X. (ύστερη εποχή του χαλκού- πρώιμη εποχή σιδήρου).
Πηγές:
Περιοδικό PASSPORT
WIKIPEDIA
Διάφορα σχετικά Sites και BLOGS της περιοχής
ΠΗΓΗ:
ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ (μπλογκ στο ρεμπέτικο φόρουμ)
http://www.rembetiko.gr/forums/entry.php?468-%CF-%D4%C5%CA%C5%D3-%D4%C7%D3-%D
Λαϊκή Κιθάρα του Δημήτρη Μυστακίδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου